-Συνωμοσιολόγοι προσέλθετε!

Ξεφύλλιζα κάποιες σημειώσεις μου γραμμένες τον Ιούνιο του 2008. Για ένα κείμενο που έμεινε τελικά στην μέση και ξεχάστηκε κάτω από έναν σωρό καινούργιων χαρτιών. Μεταφέρω το περιεχόμενο τους αυτολεξεί:

Για πολλές δεκαετίες, και μέχρι πολύ πρόσφατα μάλιστα, η Αμερική διέθετε την σχεδόν απόλυτη δυνατότητα να επιβάλλει την θέληση της σε όλα σχεδόν τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Αυτή η δύναμη επιβολής των όποιων αποφάσεών της μετέτρεπε τους σχεδιασμούς της σε, λίγο πολύ, αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Το αποτέλεσμα ήταν ο σταδιακός εθισμός των αμερικάνικων ελίτ στην ψευδαίσθηση της κατοχής της απόλυτης γνώσης του κόσμου. Μιας γνώσης που πήγαζε από την υποτιθέμενη σοφία των think tanks, το αλάνθαστο των συμπερασμάτων των ινστιτούτων ερευνών και το δογματικά αδιαμφισβήτητο της ποσοτικοποίησης κάθε είδους δραστηριότητας σε παγκόσμια κλίμακα από τους διαβόητους οίκους αξιολόγησης.

Την αντίληψη αυτή ενστερνίζονταν ασφαλώς και ο υπόλοιπος κόσμος, ο οποίος για πολλές δεκαετίες υφίστατο ως υποτελής τις συνέπειες της πολιτικής ισχύος της υπερδύναμης. Ποιος άλλωστε από εμάς, τους λίγο μεγαλύτερους, δεν θυμάται τον, ήδη εξασθενημένο στην εποχή μας, μύθο των καιρών του ψυχρού πολέμου, που ήθελε τις παντοδύναμες μυστικές υπηρεσίες των δύο αντίπαλων ηγέτιδων δυνάμεων. (τα διαμάντια του στέματος κάθε αξιοπρεπούς θεωρίας συνωμοσίας), να γνωρίζουν τα πάντα, να δρουν αλάνθαστα και με απεριόριστες δυνατότητες και να σχεδιάζουν τις κινήσεις τους και το μέλλον του πλανήτη με ακρίβεια δευτερολέπτων σε βάθος δεκαετιών;

Υπό τις συνθήκες αυτές οι ΗΠΑ δημιούργησαν σταδιακά ένα στείρο και μονοδιάστατο μοντέλο σκέψης που αδυνατεί να λειτουργήσει υπό τις σημερινές συνθήκες μειωμένης κυριαρχίας και δυνατότητας επιβολής. Το γεγονός αυτό αποκαλύφθηκε ξεκάθαρα με τους τελευταίους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, όπου η μόνη πλέον υπερδύναμη αντιμετώπισε, για πρώτη φορά μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, οριακές προκλήσεις που υπερέβαιναν τους αυτονόητους και μάλλον αφελείς σχεδιασμούς της.

Το δυστύχημα είναι ότι, ο υπόλοιπος κόσμος, αν και ευρισκόμενος πλέον σε καθεστώς σχετικής απεξάρτησης από την ατλαντική ηγεμονία, δεν διαθέτει καμία εναλλακτική κεντρική δεξαμενή σκέψης, που θα μπορούσε να αντικαταστήσει το έλλειμμα της φθίνουσας αμερικανικής ισχύος, με αποτέλεσμα οι εξελίξεις, σε έναν κόσμο ούτως ή άλλως ανοικτό και πολλαπλά αλληλοεξαρτώμενο, να λαμβάνουν χαρακτήρα χαοτικό, δυσπρόβλεπτο και δύσκολα ελεγχόμενο.

Πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύτηκε στα πολύ ψιλά των οικονομικών στηλών του τύπου μια, κατά την άποψη μου, εξαιρετικά σημαντική είδηση. Η καγκελάριος της Γερμανίας Άγκελα Μέρκελ, σε συνέντευξη της στους Financial Times, ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να προωθήσει σχέδιο δημιουργίας ανεξάρτητης αρχής αξιολόγησης οικονομικών δεδομένων. Κατά την κ. Μέρκελ, η ανάγκη αυτή είναι επιτακτική, αφού, το παγκόσμιο σύστημα δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει αποτελεσματικά με τις κατευθύνσεις του αποτυχημένου, όπως το χαρακτήρισε, αγγλοσαξωνικού μοντέλου. Το ζητούμενο για την γερμανίδα ηγέτη είναι η ίδρυση μιας ευρωπαϊκής υπηρεσίας πιστοληπτικής αξιολόγησης που θα λειτουργήσει ως αντίβαρο στην ηγεμονία των Moody's και Standard & Poor's.

Η βαθύτατα διορατική αυτή κίνηση δεν είναι άσχετη με τις σκέψεις που εξέθεσα παραπάνω. Ασφαλώς, η, έστω και μερική, αντικατάσταση των μηχανισμών σκέψης που διαμορφώνουν τις ισορροπίες του κόσμου δεν θα είναι μια εύκολη υπόθεση. Ειδικότερα εάν λάβει κανείς υπ' όψιν την προβληματική κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι ήδη χαλαρές δομές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διότι το εγχείρημα που οραματίζεται η κ. Μέρκελ ξεπερνά σε κάθε περίπτωση τις δυνατότητες της ίδιας της Γερμανίας και μπορεί να γίνει πραγματικότητα μόνον εάν αποτελέσει θεμελιώδες συστατικό ενός κοινού στόχου μιας συμπαγούς ευρωπαϊκής συνομοσπονδίας. Ας ελπίσουμε, όμως, και ας ευχηθούμε, πίσω από την όχι και τόσο ιδιαίτερα προβεβλημένη αυτή είδηση να κρύβεται ένας ευρύτερος και υψηλού βάθους στρατηγικός σχεδιασμός.

Η κ. Μέρκελ είχε τότε ανακοινώσει ότι, η πρόταση θα αποτελέσει, με πρωτοβουλία της, αντικείμενο συζήτησης στην σύνοδο κορυφής του G8, που επρόκειτο να γίνει τον Ιούλιο του χρόνου εκείνου στο Χοκάιντο της Ιαπωνίας. Έκτοτε αγνοείται η τύχη της. Της πρότασης. Όχι της καγκελαρίου.

Τρία χρόνια μετά, το ΔΝΤ, και μαζί του η πιο ακραία ορθοδοξία των αγορών, που βλέπουν μέσα από τα μάτια της Moody's και ακούν μέσα από τα αυτιά της S&P, εγκαθίσταται για τα καλά στα ευρωπαϊκά πράγματα, ως βασικός εταίρος σε όλα τα σχεδιαζόμενα μελλοντικά σχήματα στήριξης και σωτηρίας. Όχι μόνον με τις ευλογίες αλλά, κυρίως, με την απαίτηση της Γερμανίας, που αδυνατώντας να εμπιστευθεί την χαλαρότητα και τα συνήθη εκβιαστικά παζάρια της χαοτικής Ένωσης νοιώθει προφανώς την ανάγκη μιας στιβαρής αντιρροπιστικής επιδιαιτησίας. Και με το δίκιο της. Αφού είναι αυτή που, σε κάθε περίπτωση νέου αδιεξόδου, θα καλείται, -λόγω της αντικειμενικής αδυναμίας των άλλων και της εξίσου αντικειμενικής δικής της δυνατότητας-, να πληρώνει τις ζημίες του κάθε άτακτου ζαβολιάρη. Τι έγιναν όμως τα μεγαλεπήβολα σχέδια του 2008;

Κατά την προσωπική μου άποψη τα πράγματα είναι ιδιαίτερα απλά. Οι ευρωπαϊκές χώρες διστάζουν να ψελλίσουν το αυτονόητο. Ο αυτοκράτωρ των Παρισίων δεν ανέχεται να σκεφθεί το αυτονόητο. Και η ίδια η Γερμανία φοβάται έστω και να ακούσει τους γύρω της να ψιθυρίζουν το αυτονόητο. Μια ένωση, όμως, 27 κρατών και 500 εκ. πολιτών, τόσο ίδιων αλλά και τόσο διαφορετικών μεταξύ τους, δεν μπορεί να διοικηθεί αποτελεσματικά από τους περιφερόμενους θιάσους των συνόδων κορυφής και των συμβουλίων υπουργών. Ούτε από το μαλθακό και κακομαθημένο γραφειοκρατικό τέρας των Βρυξελλών. Χρειάζεται ηγεσία, μηχανισμούς λήψης και εφαρμογής αποφάσεων και κεντρικό στιβαρό συντονισμό. Και κατά τους νόμους της φύσης, η ηγεσία μιας ομάδας εμβίων υπακούει λιγότερο στους περιορισμούς του λόγου και περισσότερο στους αμείλικτους συσχετισμούς της ισχύος. Είτε το θέλουμε, λοιπόν, είτε όχι, είτε μας αρέσει είτε όχι, η ηγέτιδα δύναμη της Ευρώπης είναι αυτή που όλοι γνωρίζουν, χωρίς όμως να μπορούν να το αποδεχτούν. Το παρελθόν της Γερμανίας, επειδή είναι αυτό που είναι και επειδή πολλοί θέλουν να συνεχίσει να εκτιμάται με τον παραδοσιακό και ασφαλή για αυτούς τρόπο δεν επιτρέπει το άνοιγμα της τόσο απαραίτητης και επείγουσας συζήτησης. Μιας συζήτησης που, περισσότερο από όλους, φοβούνται οι ίδιοι οι γερμανοί.

Φοβούνται. Πλην όμως τα τελευταία χρόνια αισθάνονται όλο και περισσότερο αυτήν τους την δύναμη και μαζί και την ανάγκη να την επιβεβαιώσουν. Εάν αυτό δεν μπορέσει να γίνει στο πλαίσιο της Ε.Ε. η Γερμανία μοιραία θα αναπτύξει τάσεις αυτονόμησης, ώστε να πετύχει, αυτοτελώς πλέον, την τοποθέτηση της σε μια από τις επίζηλες θέσεις του παγκόσμιου βάθρου. Το πιθανότερο είναι να μην το επιτύχει. Γιατί μπορεί να είναι ισχυρή αλλά δεν είναι, και ποτέ δεν ήταν, όσο χρειάζεται μεγάλη και αυτάρκης. Η εξέλιξη, όμως, προς την κατεύθυνση αυτή είναι νομοτελειακή. Διότι η ισχύς χρειάζεται ζωτικό χώρο. Αλλά και η ιστορία, με την σειρά της, επαναλαμβάνεται.

Η Ευρώπη, όμως, μπορεί να σώσει την Γερμανία από τον ίδιο της τον εαυτό. Και η Γερμανία, σε αντάλλαγμα, μπορεί να κάνει πολλά για την Ευρώπη. Φτάνει να διαγραφούν από όλες τις πλευρές τα ξεπερασμένα και ανόητα στερεότυπα. Ο χρόνος πιέζει και η ιστορία ποτέ δεν λειτουργούσε με σχεδιασμούς και σκοπιμότητες. Περισσότερο την διαμόρφωναν τα στιγμιαία ατυχήματα.

Εκτός βέβαια από τις παραπάνω εκτιμήσεις, θα υπάρχουν πάντα και οι θεωρίες συνωμοσίας. Πιο ζουμερές και σχεδόν πάντα με κακούς δράκους, γενναία βασιλόπουλα και φυλακισμένες σε σκοτεινούς πύργους μικρές πριγκιπέσσες.




(το απόκομμα είναι από το ΒΗΜΑ της 3/6/2008/)

Tweet